Խաւարումը

Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի՝ Երեւան

Maundy Thursday

Sosy Mishoyan - Dabbaghian describes the ritual in Saint Hovhannes church in Yerevan, Armenia, during Maundy Thursday. She remembers attending the same ritual in the past in Aleppo, Syria. "If I was going to hear the ritual with closed eyes, I would have been confused: Was I in Aleppo's Forty Martyrs Armenian Cathedral or in Saint Hovhannes Church in Yerevan?", she says.  

Երէկ, աւագ հինգշաբթի օր, առտուընէ ներքին ձայն մը յարատեւ կը հալածէր զիս` թէ պէտք է երեկոյեան անպայման եկեղեցի երթամ եւ Խաւարումին ներկայ գտնուիմ: Հնազանդելով անոր՝ տան գործերս դասաւորեցի ու ժամը ճիշդ վեցին՝ մեր տան մօտ գտնուող Ս.Յովհաննէս եկեղեցին մտայ:

Հինաւուրց այս եկեղեցւոյ մէջ յատուկ խորհրդաւորութիւն մը կար: Կիներն ու աղջիկները բոլոր գլխածածքով էին: Ամչցայ նոյնիսկ, թէ ե'ս ինչո՞ւ այդպէս զարտուղի մնացի մէջերնին:

Հոգեպարար արարողութեանց ու շարականներուն ներքոյ հոգիս խաղաղեցաւ: Խնդրե'մ, այլեւս չըսէք, որ գրաբարը հինցած լեզու է եւ պէտք է շարականներն ու աղօթքները աշխարհաբարի վերածել` հասկնալի դարձնելու համար ժողովուրդին: Երէ'կ, գրաբարը ի'ր դերին մէջն էր: Ան էր, որ միացուց մեր երկու հատուածները. եւ եթէ ես փակ աչքով ունկնդրէի այդ գեղեցիկ երգեցողութիւնը, պահ մը ո'ւր ըլլալս պիտի շփոթէի . Հալէպի Ս.Քառասնից Մանկանց Մայր եկեղեցի՞ն, թէ՝ Ս. Յովհաննէսը:

Աւետարանները մէկիկ մէկիկ կարդացուեցան: Կամաց մը քովս նստող հաւատացեալ կնոջ հարցուցի, թէ հո'ս թել կապելու սովորութիւն չկա՞յ: «Այո'» հաստատեց . «Մենք էդպիսի սովորութիւն չունենք»: Արդէն ես ալ այդքան հաւատք չէի ընծայեր այդ թելերուն. բայց դնողներուն ալ յարգանքով կը վերաբերէի, ի վերջոյ սովորութիւն մըն էր փոխանցուած սերունդէ սերունդ: Տրցակով վերմակի թելերը կը տարուէին ու մէկ մէկ կը կապուէին, որպէսզի բացականերուն ալ բաժին հասնէին: (Մինչ օրս՝ նոյն ձեւով ալ կը շարունակուի տակաւին):

Քիչ անց, եկեղեցւոյ լոյսերը կը հանգցուին: Լրիւ խաւարում կը տիրէ ներսը: Ժողովուրդը բոլոր ծունկի կու գայ ու կը հնչէ գեղեցիկ ձայնով մը մեր բոլորին յայտնի «Ու՜ր Ես Մայր Իմ»ը: Ի զարմանս ինծի, ամբողջ եկեղեցին բարձրաղաղակ հեկեկանքով կը լեցուի: Գիտե'մ, որ այդ հոգեւոր երգը յուզիչ է եւ բոլորին աչքերը կը թրջէ, բայց այսպիսի անզուսպ միաբերան լա'ց՝ առաջին անգամ կը տեսնէի (աւելի ճիշդ՝ կը լսէի այդ խաւարումին մէջ): Համատարած ողբ: Ես իմ հոգերս մոռցայ այդ պահուն: Աստուած իմ, այս ինչքա՜ն խոր վիշտ կամ խռովք ունի իր մէջ պահած այս ժողովուրդը, որ վայրկենապէս դուրս ժայթքեց: Ակամայ աղօթքս իր բնոյթն ալ կը փոխէ ու կը դառնայ անանձնական.

- Տէ՜ր,ողորմէ,այս խեղճացած ժողովուրդին ու

«Տուր ինծի, Տէ'ր, ուրախութիւն անանձնական...»:

Լոյսերը կրկին կը վառին, ժողովուրդը ոտքի կ'ելլէ եւ ամէն ինչ առաջուանին նման՝ իր բնական ընթացքը կ'ունենայ...:

Սօսի Միշոյեան Տապպաղեան