ՍԱՐԳԻՍ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆՆ ՈՒ ՃԵՄԱՐԱՆԻ ՔԱՅԼԵՐԳԸ

«Տղա՛ք, Ճե­մա­րա­նը իր քայ­լեր­գը ու­նե­ցաւ. աւե­լի քան 50 տար­ուան մար­դա­կեր­տու­մի այս ամ­րո­ցը աս­կէ ետք քայ­լե՛րգ ու­նի»: Մեծ ոգե­ւո­րութ­եամբ մը ու քայ­լեր­գին բա­ռե­րուն թուղ­թը ձեռ­քին դա­սա­րան մտաւ այդ օրե­րու մեր երաժշ­տութ­եան ու­սու­ցիչ պրն. Վա­հէն:

Ու­սու­ցի­չը նո՛յն ոգե­ւո­րու­թեամբ թուղ­թե­րը ցըր­ուե­լու սկ­սաւ: Քայ­լեր­գին տա­կ «խօսք` Սար­գիս Կի­րա­կոս­եան» գր­ուած էր: Այդ պա­հուն դա­սա­րա­նին մէջ պոռչ­տուք մը ծայր առաւ: «Քայ­լեր­գին հե­ղի­նա­կը պրն. Սար­գի՞սն է, պա­րո՛ն» բա­ցա­գան­չե­ցինք բո­լորս: «Այո՛, պրն. Կի­րա­կոս­եանն է», պա­տաս­խա­նեց ու­սու­ցի­չը ու շա­րու­նա­կեց թուղ­թե­րը ցր­ուել:

«Մե՛ր դաստ­ի­ա­րակ-հս­կիչ պրն. Սար­գիս Կի­րա­կոս­եա՞նը», ու­սու­ցի­չին աշ­խա­տան­քը ընդ­հա­տե­ցինք նո­րէն: Ու­սու­ցի­չը պահ մը կանգ առաւ ու շա­րու­նա­կեց. «Ո՛չ տղաք, մեր պրն. Սար­գի­սը չէ հե­ղի­նա­կը, այլ լի­բա­նա­նա­հայ բա­նաս­տեղծ պրն. Սար­գիս Կի­րա­կոս­եա­նը»:

«Մեր» ըսե­լով նկա­տի ու­նէ­ինք այդ օրե­րու Քա­րէն Եփ­փէ Ազգ. Ճե­մա­րա­նի 9-րդ կար­գի դաստ­ի­ա­րակ-հս­կիչ պրն. Սար­գիս Կի­րա­կոս­եա­նը: Կը սի­րէ­ինք պրն. Սար­գի­սը, ըն­կե­րա­յին ու հան­դար­տա­բա­րոյ դաստ­ի­ա­րակ մըն էր: Թե­րեւս անուն­նե­րու զու­գա­դի­պու­թեան պատ­ճա­ռով բո­լորս մեծ հե­տաքրք­րու­թիւն ցու­ցա­բե­րե­ցինք քայ­լեր­գին հե­ղի­նա­կին նկատ­մամբ: Երե­ւոյթ մը, որ բնաւ չէր պա­տա­հած աս­կէ առաջ: Շատ եր­գեր սոր­ված էինք, բայց անոնց հե­ղի­նակ­նե­րուն մա­սին դժ­ուար թէ հե­տաքրքր­ուէ­ինք:

-«Հօ­րեղ­բօ­րոր­դի՞ են արդ­եօք», շա­րու­նա­կե­ցինք, սա­կայն մեր հար­ցու­մը ան­պա­տաս­խան մնաց ու ու­սու­ցի­չը սկ­սաւ քայ­լեր­գին բա­ռե­րը բա­ցատ­րե­լ եւ եր­գը սոր­վեց­նե­լ:

Չորս տու­նե­րէ բաղ­կա­ցած քայ­լեր­գին բա­ռե­րը վար­պե­տօ­րէն իրենց մէջ կ՛ամ­փո­փէ­ին Քա­րէն Եփ­փէ Ազգ. Ճե­մա­րա­նին պատ­մու­թիւնը, առա­քե­լու­թիւնն ու նպա­տա­կը: Պրն. Կի­րա­կոս­եա­նը սփիւռ­քա­հայ մար­դու, հայ ու­սու­ցի­չի, հայ մշա­կի, հայ բա­նաս­տեղ­ծի ու հայ մտա­ւո­րա­կա­նի իր կո­չու­մին ու փոր­ձա­ռու­թեան շնոր­հիւ լաւ գի­տէր հայ դպ­րո­ցին, ազ­գա­յին վար­ժա­րան­նե­րուն եւ ճե­մա­րան­նե­րուն ու­նե­ցած ան­փո­խա­րի­նե­լի դե­րա­կա­տա­րու­թիւնը: Հե­տե­ւա­բար, մարդ կր­նայ են­թադ­րել, թէ այդ­քան ալ դժ­ուար պի­տի չըլ­լայ հայ դըպ­րո­ցի մը քայ­լերգ գրե­լը: Բայց միա՛յն ճե­մա­րա­նա­ւարտ մը կր­նար այդ­քա՛ն հո­գե­հա­րա­զա­տօ­րէն ու ճշգր­տու­թեամբ ար­տա­յայտ­ուիլ Քա­րէն Եփ­փէ Ազգ. Ճե­մա­րա­նին մա­սին: Միա՛յն Ճե­մա­րա­նին քա­րա­շէն պա­տե­րուն տակ հա­սակ առ­նո­ղը, Ճե­մա­րա­նին եզա­կի հմայքն ու ներ­գոր­ծու­թիւնը վա­յե­լո­ղը, Ճե­մա­րա­նին ազ­գա­յին առողջ մթ­նո­լոր­տը ըմ­բոշխ­նո­ղը, անոր ջերմ համն ու հո­տը ճա­շա­կո­ղը այդ­քա՛ն դի­պուկ կր­նայ ար­տա­յատ­ուիլ եւ Պրն. Կի­րա­կոս­եա­նը, որ­պէս Եփ­փ­է­ա­կան Ճե­մա­րա­նա­ւար­տի, լա­ւա­գոյնս ստեղ­ծա­գոր­ծած էր այս առու­մով ու երախ­տա­գի­տու­թիւն յայտ­նած` իր սի­րե­լի Ճե­մա­րա­նին:

Աշա­կերտ­նե­րուս հա­մար, քայ­լեր­գին մէջ թէ­եւ նոր բա­ռեր կա­յին, բայց այդ բա­ռե­րուն բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րը իմա­նա­լէ ետք, աւե­լի հասկ­ցանք բո­վան­դա­կու­թիւնը: Ի մի­ջի այ­լոց, բա­ռե­րուն մէջ, տեղ մը «հայ­կազ­եան» բա­ռը կար: «Հայ­կազ­եան» բա­ռը իր իս­կա­կան իմաս­տէն աւե­լի, հա­լէպ­ցի­նե­րուս մօտ Ազգ. Հայ­կազ­եան վար­ժա­րան կը խորհր­դան­շէ: Եւ ահա, Ճե­մա­րա­նին մէջ տար­բեր ազ­գա­յին ու հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րէ եկող աշա­կերտ­նե­րուն մի­ջեւ ման­կա­կան վի­ճա­բա­նու­թիւն մը կը սկ­սի: Ազգ. Հայ­կազ­եան նա­խակր­թա­րա­նի շր­ջա­նա­ւարտ­նե­րը կը սկ­սին հպար­տա­նալ, որ քայ­լեր­գին մէջ իրենց վար­ժա­րա­նին անու­նը կայ եւ մնաց­եալ` Ազգ. Սա­հակ­եան, Ազգ. Զա­ւար­եան, Ազգ. Մես­րոպ­եան, Ազգ. Կիւլ­պէնկ­եան, Կըր­թա­սի­րաց, Զուարթ­նոց, Բե­թէլ, եւ այլ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րուն մա­սին յի­շա­տա­կում չկայ: Ի՜նչ ան­մեղ ու ման­կա­կան երկ­խօ­սու­թիւն­ներ էին...: Օ՜հ այդ օրե­րուն հա­լէ­պա­հա­յու­թիւնը իր փառ­քի օրե­րը կ՛ապ­րէր: Խա­ղա­ղու­թիւ՜ն, հոծ թիւով հայ աշա­կեր­տու­թիւն եւ վար­ժա­րան­նե­րու մի­ջեւ բա­րի մր­ցակ­ցու­թիւն կար:

Ու­րեմն, քայ­լեր­գը պաշ­տօ­նա­կա­նօ­րէն առա­ջին ան­գամ եր­գե­լու առի­թը մե­զի շնորհ­ուե­ցաւ: Մենք, 9-րդ կար­գի 220 շր­ջա­նա­ւարտ­ներս, Ճե­մա­րա­նի պատ­մա­կան բա­կին մէջ, եր­կու հա­զար հաշ­ուող բազ­մու­թեան եւ Լի­բա­նա­նէն ժա­մա­նած քայ­լեր­գին հե­ղի­նա­կին ներ­կա­յու­թեամբ հն­չե­ցու­ցինք քայ­լեր­գը: Հան­դի­սու­թեան ըն­թաց­քին խօսք առաւ նա­եւ քայ­լեր­գին հե­ղի­նա­կը, որ մաք­րա­մա­քուր հա­յե­րէ­նով ոգե­ւո­րիչ խօսք մը ար­տա­սա­նեց: Հո՛ն տե­սանք, թէ ո՛վ է «միւս» պրն. Սար­գիս Կի­րա­կոս­եա­նը: Ան իր կազմ­ուած­քով բնաւ չէր նմա­ներ «մեր» պրն. Սար­գի­սին: Մե­րը` կլո­րա­դէմ, գի­րու­կի վրայ, մի­ջա­հա­սակ մարդ մըն էր, իսկ Լի­բա­նա­նէն եկող պրն. Կի­րա­կոս­եա­նը նր­բա­կազմ ու եր­կա­րա­հա­սակ էր:

Մեր հան­դէ­սին յա­ջոր­դեց տասն­եակ մը հան­դէս­ներ ու հան­դէս­նե­րու կող­քին, ամէն պաշ­տօ­նա­կան արա­րո­ղու­թեան, Հա­լէ­պի Քա­րէն Եփ­փէ Ազգ. Ճե­մա­րա­նը եր­գե՛ց ու կը շա­րու­նա­կէ եր­գել պրն. Կի­րա­կոս­եա­նին հե­ղի­նա­կած «Ճե­մա­րա­նի Քայ­լերգ»ը: Այ­սօր, Հա­լէ­պի ճե­մա­րան­ցիք, պա­տե­րազ­մի պատ­ճա­ռով զրկ­ուած են իրենց պատ­մա­կան կա­ռոյ­ցին մէջ ու­սում­նա­ռու­թիւն ստա­նա­լէ, զրկ­ուած են Ճե­մա­րա­նի բա­կին մէջ ամա­վեր­ջի հան­դի­սու­թիւն­ներ կազ­մա­կեր­պե­լէ, բայց ու՛ր որ ալ ըլ­լան, կը շա­րու­նա­կեն սոր­վիլ ու ան­մահ պա­հել «Ճե­մա­րա­նի Քայ­լերգ»ը:

Պրն. Սար­գիս Կի­րա­կոս­եա­նը` սփիւռ­քա­հայ իրա­կա­նու­թեան, սփիւռ­քա­հայ գրա­կա­նու­թեան, կր­թամ­շա­կու­թա­յին ու հա­սա­րա­կա­կան ոլորտ­նե­րուն մէջ իր անու­րա­նա­լի վաս­տակն ու դրոշ­մը ձգած, հան­գիստ խիղ­ճով կը մեկ­նի երկ­րա­ւոր այս կեան­քէն: Կը մնայ տէր կանգ­նիլ պրն. Կի­րա­կոս­եա­նին եւ իր նման­նե­րուն թո­ղած ժա­ռան­գու­թեան: Պրն. Կի­րա­կոս­եա­նը հան­գիստ կր­նայ նն­ջել, այն­քան ատեն, որ իր գոր­ծե­րը մեր մէջ կ՛ապ­րին ու հա­սա­նե­լի կը դառ­նան հայ­րե­նի եւ սփիւռք­եան նոր սե­րունդ­նե­րուն: Պրն. Կի­րա­կոս­եա­նը հան­գիստ կը նն­ջէ, այն­քան ատեն, որ հա­լէ­պաբ­նակ թէ աշ­խար­հաս­փիւռ Եփ­փ­է­ա­կան Ճե­մա­րան­ցիք կը շա­րու­նա­կեն բարձ­րա­ձայն եր­գել`

«Նա­հա­տա­կաց բիւր կան­չե­րէն ար­նա­վառ,

Ուխ­տը ձե­ռին վե­րա­զարթ­նեց տի­րա­բար,

Եւ խոր­հուր­դը մեր պատ­մու­թեան յաղ­թա­կան,

Դար­ձաւ տե­սիլք, երթ ու թռիչք Ճե­մա­րան:

Մեր ինք­նու­թեան դուն ո՜վ դրօշ ու վա­հան,

Ան­մար փա­րոս, բերդ ու տա­ճար հայ­կազ­եան,

Պի­տի եր­գենք մենք միշտ փառքդ ան­վախ­ճան,

Օտա­րու­թեան մր­րիկ­նե­րուն դէմ դա­ժան...»:

ԳԷՈՐԳ ՅԱԿՈԲՃԵԱՆ