Հալէպահայերուս համար կարծես լռելեան ժամադրավայր եղած ըլլայ Օփերային կից գտնուող «Մեղեդի» սրճարանը: Կը բաւէ, որ ժամը որոշենք եւ մենք բոլորս հո'ն ենք: Այնտեղ դուն քեզ քիչ մը Հալէպ կը զգաս, որովհետեւ բոլոր ծանօթներդ շուրջդ կը գտնես:
Ընկերուհիներով նստած ենք արդէն ու սպասեակին կ'ապսպրենք, որ մեզի պտուղով պաղպաղակ բերէ: «Պտուղո՞վ , թէ՝ մրգով» կը հարցնէ ան մեզի: Կը զարմանանք: «Ի՞նչ է տարբերութիւնը», կը հարցնեմ:
-Ելակը պտուղ է, իսկ նարինջը, խնձորը, քիուին... եւայլն մրգեր են,- կը բացատրէ :
- Զարմացած հայեացքով իրարու կը նայինք, ու ՝ «պտուղով, ուրեմն» կ'ապսպրենք:
Տուն գալէս վերջ, պարզել կ'ուզեմ ինծի համար այս նորութիւնը՝ բնականաբար Աճառեանին դիմելով: Նախ Պտուղ բառին կը նայիմ ու հաճելի անդաստան մը կը բացուի դէմս: Աճառեան,« պտուղ »ին որպէս նշանակութիւն «միրգ» բառը կու տայ այո' , բայց նաեւ ՝արդիւնք կամ բերք: Պտղաբեր- արդիւնաբեր, պտղալի, անպտուղ, պտղաքաղ, լիապտուղ, ձիթապտուղ, պտղատու : Կայ պտղի բառը, որ կը նշանակէ եկեղեցական հարկ տուող: Պտուղը իբրեւ իրաւագիտական բառ՝ մուտք, ստացուածք, տուրք: Պտուղը նաեւ ՝ խաղողի մէկ հատիկն է. « Հացն ի բազում ցորենոյ բաղկանայ եւ գինին ի բազում պտղոց խաղողոյ» : Պտուղը փոխաբերաբար կը նշանակէ նաեւ « աչքի բիբ», որմէ ալ ՝պտղիլ- աչքի պտուղը դուրս ելլել, աչքը պայթիլ: Չէի լսած նաեւ թէ մատի ծայրի փափուկ միսին պտուղ կ'ըսեն, որմէ ալ սերած է մեզի ծանօթ պտղունց բառը,այսինքն՝ մատի ծայրով առնուած քանակութիւն: Իսկ մատի ծայրով պտուղը ճզմելու գործողութեան ( իմանալու համար հասունութեան աստիճանը) կ'ըսենք՝ պտղել:
Ըստ Աճառեանի թրքախօս հայերը գասնըպտուղ կ'ըսեն ձիթապտուղի նման պտուղի մը, որ իբր հինայ կը գործածեն:
Եւ ի վերջոյ, պտուլի , որ կը նշանակէ թաց պտուղ:
Բառերու աշխարհը շատ կը սիրեմ: Անմիջապէս անցայ Միրգ բառի բացատրութեան: Հոն ալ որպէս նշանակութիւն պտուղ բառը դրուած էր: Միրգով ունինք մրգապահ, մրգաբեր, մրգաւէտ, մրգաթափ, մրգավաճառ, մրգաջուր , մրգաստան, իսկ մեր գիտցած լէպլէպուն՝ մրգասիսեռ:
Թէ Ի՞նչ նրբութիւններով միրգն ու պտուղը իրարմէ տարբերեցան հո'ն «Մեղեդի»ին մէջ, աս բոլորէն ետք անմիջապէս անդրադարձայ, որ սպասեակին պտուղ բառը հատապտուղը ըլլալու էր. այսինքն՝ berry-ն: Այնպէս ինչպէս մորին՝ raspberry, մոշը՝ blackberry-ն է, նոյնպէս ալ՝ ելակը ՝ strawberry-ն:
Սպասեակին կրճատ ձեւով արտայայտուիլը պատճառ դարձաւ, որ բառերու հաճելի պրպտում մը ընեմ՝ բառարանային աշխարհ տեղափոխուելով...
Սօսի Մ.Տ.
No comments:
Post a Comment